تلاش قهرمان کریکت برای کاهش تنش تهران-ریاض/ هفت‌خان میانجی‌گری ایران و عربستان پیش‌روی «عمران خان»

عمران خان نخست وزیر پاکستان، بنا به گفته سخنگوی وزارت خارجه در راس یک هئیت دیپلماتیک، امروز یکشنبه میهمان رئیس جمهور کشورمان است. آیا عمران خان برای میانجیگری میان تهران و ریاض بار سفر بسته است؟

جارستان_ یک سالی می‌شود که عمران خان چوب‌های کریکت خود را به دیوار آویخته است و در آگوست ۲۰۱۸ با فتح انتخابات اسلام‌آباد، ردای نخست‌وزیری بر تن کرد؛ با این حال او به نخستین رهبر پاکستان بدل شد که در مدت ۶ ماه دوبار به ایران سفر می‌کند و بنا دارد تا نقش و جایگاه کشورش در مناسبات منطقه‌ای را قوت ببخشد. او اما راه دشواری پیش رو دارد، فرصتی که برخی می‌گویند محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به خان برای میانجی‌گری با ایران داده، مسیری است مملو از سنگلاخ‌ها و ناهمواری‌ها. ماموریتی دشوار که قهرمان سابق کریکت بنا دارد آن را با موفقیت به سرانجام برساند.
البته وزارت خارجه پاکستان، روز شنبه در بیانیه‌ای تاکید کرد که عمران خان به خواست خود خواستار کاهش تنش و ایفای نقش میانجی میان تهران و ریاض شده است.
سه دیدار در شش ماه…
اگرچه این درحالی است کمتر از یک ماه پیش، او در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان‌ملل به دیدار همتای ایرانی خود رفت و از پیغامی گفت که بن‌سلمان به او داده تا برای کاهش تنش به دست حسن روحانی برساند.
در همان روزها دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا نیز دست به دامان خان شده بود تا در دیدار با حسن روحانی، نقش میانجی را میان تهران و واشنگتن ایفا کند.
با این حال نخست‌وزیر پاکستان درحالی که قرار است روز شنبه در راس یک هیئت دیپلماتیک فرودگاه اسلام‌آباد را به مقصد تهران ترک کند که  بنابر گفته منابع خبری، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران روز یکشنبه از وی میزبانی ‌می‌کند تا دو طرف برای سومین بار ظرف شش ماه‌گذشته در رابطه با داغ‌ترین موضوع این روزهای منطقه به بحث و تبادل نظر بنشینند؛ کاهش تنش‌ها میان ایران و عربستان سعودی. او در قامت نخست‌وزیری تاکنون پنج‌بار هم به عربستان سفر کرده است و از این حیث دارای جایگاه ویژه‌ای برای ایفای نقش میانجی میان دو کشور است.  
ماموریت کاهش تنش تهران-ریاض   
روز پنج‌شنبه و پس از تایید خبر سفر خان به تهران، رسانه‌های پاکستانی در واکنش این سفر را در ادامه تلاش‌های اسلام‌آباد برای کمک به تنش‌زدایی در خلیج‌فارس در مسیر بهبود روابط میان دو کشور مهم اسلامی یعنی ایران و عربستان توصیف کردند.
روزنامه پاکستانی «اکسپرس تریبیون»  به نقل از یک مقام آگاه وزارت خارجه این کشور می‌نویسد: «هدف از سفر خان وساطت میان تهران و ریاض جهت هموار شدن مسیر بهبود روابط میان این کشورها و جلوگیری از هرگونه تشدید تنش‌ها در منطقه است»
در این میان برخی از مفسران پاکستانی می‌گویند که سفر عمران خان به ایران پس از تلاش‌های مقدماتی برای ایفای نقش میانجی، نشان از ظهور و بروز تحولات مثبتی در این زمینه دارد و از سوی دیگر در صورت موفقیت عمران خان در این ماموریت دیپلماتیک اسلام‌آیاد نیز از گزند پیامدهای جدی هرگونه رویارویی در امان خواهد بود.
در همین راستا، آصف علی خان دُرانی سفیر سابق پاکستان در ایران طی سخنرانی در  سمینار «میانجی‌گری در خلیج‌فارس، راهبردها و موانع » از تلاش‌های عمران خان در باب میانجی‌گری میان تهران و ریاض استقبال می‌کند و البته موفقیت آن را وابسته به برداشتن گام‌های اعتماد ساز از سوی دو طرف می‌داند.
وی همچنین تاکید کرد:« جمهوری اسلامی ایران کشوری بزرگ و متمدن که میزان سواد در این کشور بالای ۹۵ درصد بوده و مردم از رفاه و کیفیت زندگی خوبی برخوردارند. ایران از کشورهای پیشرو در منطقه است اما حاکمان برخی از کشورهای عربی از دیدن این موقعیت ایران وحشت دارند. باید نسبت به تلاش های نخست وزیر پاکستان برای خنثی کردن تنش ها در خلیج فارس خوشبین باشیم.»
دو انگیزه «خان» از میانجی‌گری
اما در این بین نمی‌توان از دو انگیزه اصلی عمران خان برای ایفای نقش یک میانجی دیپلماتیک چشم پوشید؛ رهبر متفاوت پاکستان بنا دارد تا با به سرانجام رساندن این تلاش ها بر وزن سیاسی خود در داخل پاکستان بیفزاید و از سوی دیگر به‌دلیل آنکه هرگونه درگیری نظامی می‌تواند معادلات خلیج فارس را بر هم بزند، منافع اقتصادی خود را تضمین و تامین کند. از همین رو وی بسیار مصر است تا بتواند طرح خود برای کاهش تنش‌ها میان تهران و ریاض را به نقطه قابل اتکایی برساند.
چنانچه «اعزاز احمد چودری» سفیر سابق پاکستان در آمریکا و رئیس فعلی اندیشکده مطالعات راهبردی اسلام آباد هم ضمن طرح این پیشنهاد که پاکستان باید آمادگی خود را برای میزبانی از نشست مشترک سران ایران و عربستان اعلام کند، گفت:« ایران و عربستان دو کشور دوست پاکستان هستند. نخست وزیر پاکستان در جریان سفرهای آتی خود به این دو کشور باید نسبت به پیامدهای هرگونه جنگ در منطقه هشدار داده و اعلام کند که در صورت بروز درگیری تنها کشورهای منطقه متحمل درد و رنج نخواهند بود بلکه جامعه جهانی نیز از تبعات سنگین آن در امان نخواهد ماند.»
عمران خان البته یک رقیب قلدر دیگر برای ایفای نقش میانجی را نیز پیش‌روی خود می‌بیند؛ عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق که او نیز سخت تلاش می‌کند تا بواسطه روابط حسنه با تهران و ریاض و البته انگیزه‌های کم و بیش یکسان با خان، سند میانجی‌گر اصلی بین ایران و عربستان را به نام خود بزند. اما فارغ از اینکه در نهایت چه فردی موفق‌تر در این زمینه ظاهر می‌شود هرگونه موفقیت در این زمینه وابسته به میل طرف‌ها برای ورود مرحله کاهش تنش خواهد بود.
تداوم مسیر صلح هرمز
اما ایران در این زمینه نیز گام‌های لازم را برداشته و همین کمتر از یک ماه پیش بود که حسن روحانی، از تریبون سازمان ملل به تشریح طرح صلح منطقه‌ای ایران تحت عنوان «ابتکار صلح هرمز» پرداخت. سیگنال قوی و صلح‌طلبانه که موجب شد تا مواضع ایران این بار شفاف‌تر و رساتر از گذشته، گوش جامعه بین‌الملل را نوازش کند و پس از آن بود که تکه‌های پازل پیغام‌های ولیعهد عربستان یکی یکی به دست برخی از رهبران منطقه‌ای داده می‌شد تا در اختیار ایران قرار بگیرد.
همزمان با پالس‌های مثبت مقامات ایرانی به پیغام‌های ریاض برای گفت‌وگو، حسن روحانی هم یادآور شد که ایران آمادگی دارد تا اعمال گذشته برخی همسایه‌های عربی خود را به باد بسپارد و اینگونه ایران بار دیگر بر عزم جزم خود برای کلید خوردن ابتکار صلح در منطقه مهر تایید بزند.  از این رو زنگ نخست را برای این ابتکار ایران به صدا درآورد و از چارچوبی صلحی سخن گفت که شاید بتواند پس از دهه‌ها، عنان امور منطقه را فارغ از مداخلات غربی‌ها به دست رهبران منطقه‌ای بدهد.
با این حال اگرچه عربستان سعودی پالس‌های مثبتی را برای مذاکره با ایران مخابره کرده است اما در عمل تحولات خاصی در زمینه جنگ یمن رخ نداده است و پیرو این امر می‌توان گفت که اگر عربستان سعودی همان گونه که در مواضع سیاسی و دیپلماتیکش عنوان می‌کند، در عمل تلاشی برای پایان دادن به جنگ یمن و عدم حضور بازیگران فرامنطقه‌ای مانند ایالات‌متحده آمریکا در منطقه خلیج فارس و نظایر آن را در دستور کار قرار دهد، شاید بتوان به موفقیت تلاش های میانجی گرایانه عمران‌خان امید داشت. /تیک